Σίφνου γεύσεις

Ο τουρισμός συνεισφέρει σε εισοδήματα στα νησιά (κι όχι μόνο), αλλά έχει αυξήσει κατακόρυφα τις εισαγωγές, μεταξύ άλλων τροφίμων και φρούτων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις έχει οδηγήσει σε εγκατάλειψη της αγροτικής δραστηριότητας.

Αυτό σκεφτόμουν στις διακοπές μου μερικά χρόνια πριν όταν άρχισα να ευαισθητοποιούμαι για τα τοπικά είδη φρούτων και λαχανικών, που θυμόμουν και από την παιδική μου ηλικία και τα καλοκαίρια στη Σίφνο. Και όμως, και τότε και σήμερα μαζεύω πεντανόστιμα φρούτα από τους κήπους και τα χωράφια της οικογένειας για να φάμε διότι μερικοί άνθρωποι παλιότερα φρόντιζαν να μπολιάζουν παντού αγριαπιδιές ή και μπουρνελιές και άλλα δέντρα δημιουργώντας μια αφθονία φρούτων που επαρκούσε για την τοπική κοινωνία ολόκληρο το χρόνο. Ακόμα και σήμερα μαζεύω και τρώω μπουρνέλες, το “άγνωστο φρούτο” (είναι πολύ θρεπτικό άγριο δαμάσκηνο), σύκα, σταφύλια, αχλάδια, ρόδια, μήλα. Και ας μην είμαι αγρότης.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά τοπικά φρούτα και λαχανικά στα νησιά για τις ανάγκες μιας οικογένειας αλλά μπορεί να υπάρξουν και σημαντικές παραγωγές για τις τοπικές ανάγκες, επαν-επενδύοντας στις τοπικές και γευστικές ποικιλίες (δεκάδες τα είδη σταφυλιών και σύκων), ξηρικά συνήθως είδη που είναι προσαρμοσμένα στο περιβάλλον των νησιών (από μικρά ντοματάκια μέχρι καρπούζια και πεπόνια), φραγκόσυκα….. Εγώ πάντως τα απόλαυσα όλα αυτά στη Σίφνο και συνεχίζω να τα απολαμβάνω και να ενισχύω όσο μπορώ αυτές τις προσπάθειες.

Δεν είναι, όμως, μόνο οι παιδικές αναμνήσεις μιας παλαιότερης εποχής που επιβεβαιώνουν την αφθονία φρούτων στα νησιά. Είναι και σε πολλά κείμενα λογοτεχνών με καλοκαιρινές ιστορίες. Διαβάζοντας σχολικά βιβλία στα τέλη του 19ου αιώνα, συναντάμε με έκπληξη πληροφορίες για εξαγωγές τροφίμων και ειδών όπως μπαμπάκι και μετάξι από νησιά μας, όπως η Σίφνος, προς άλλες περιοχές. Επίσης, σε λογοτεχνικά βιβλία συναντάμε αναφορές στα τοπικά φρούτα που “ήταν σε αφθονία και οι νησιώτες το προσέφεραν στους επισκέπτες τους” και "δεν ήξεραν τι να κάνουν τα πολλά φρούτα του καλοκαιριού"!

Η σημασία των τοπικών ειδών παραμένει στο περιθώριο των ελληνικών πολιτικών για τη γεωργία αλλά και της έρευνας ενώ οι τοπικές ποικιλίες έχουν εκτοπιστεί. Παρά τις σημαντικές ενισχύσεις από την ΕΕ για τη γεωργία, ελάχιστο ενδιαφέρον υπάρχει ακόμα και σε επίπεδο έρευνας για τοπικές ποικιλίες δενδροκομικών και κηπευτικών, όπως φαίνεται και από τον κατάλογο των προωθούμενων ποικιλιών ανά περιοχή στην Ελλάδα.

Επίσης, ο τουρισμός με τη μορφή που αναπτύσσεται ανταγωνίζεται αυτές τις δραστηριότητες, που είναι σημαντικές για την διατροφική ασφάλεια και κουλτούρα, το περιβάλλον και την τοπική οικονομία, με πολλούς τρόπους. Ένα διαφορετικό μοντέλο τουρισμού, πιο βιώσιμο, θα ενθάρρυνε τις συνέργειες τουρισμού, τοπικής παραγωγής και προστασίας περιβάλλοντος προς όφελος όλων και θα βελτίωνε και τα εισοδήματα των γεωργών και ενός πλήθους επαγγελμάτων που μπορούν να αναπτυχθούν στο πλαίσιο ενός μοντέλου βιώσιμης, οικολογικής, ανθεκτικής γεωργίας.

• ένα μοντέλο αγροκτημάτων που είναι επισκέψιμα και οι ενδιαφερόμενοι συμμετέχουν και στην καλλιέργεια και στην συγκομιδή;
• ένα δίκτυο μαγαζιών που προσφέρουν μόνο τοπικά προϊόντα (εφόσον υπάρξει ξανά η αναγκαία ποσότητα);
• την τοπική έρευνα και διαμόρφωση στρατηγικής για την ανθεκτικότητα μέσα από την (βιο)ποικιλότητα και στα καλλιεργούμενα είδη.

Παρόμοιες καλές πρακτικές υπάρχουν και αποδίδουν.

Επίσης, τα φεστιβάλ γαστρονομίας όπως αυτό που διοργανώνεται στη Σίφνο μπορεί να αποτελούν καλή βάση για εκ νέου εξοικείωση των ανθρώπων με τον πλούτο των τοπικών ποικιλιών και ειδών που έκαναν νόστιμη την κουζίνα, το φαγητό, ακριβώς διότι ήταν νόστιμες, γευστικές και οι …πρώτες ύλες. Γι’ αυτό και φέτος συνεργαστήκαμε με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου για να ενταχθεί η ημερίδα και η συζήτηση για τις τοπικές ποικιλίες, τα τοπικά είδη και την τοπική αγροτική δραστηριότητα (21/9/2022) στις παράλληλες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας “Νίκος Τσελεμεντές” που οργανώθηκε ξανά στις 22-24 Σεπτεμβρίου στον Αρτεμώνα, Σίφνου. Τώρα όμως χρειάζεται να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι του Φεστιβάλ το θέμα της γεωργικής καλλιέργειας, της διατήρησης των τοπικών σπόρων, της έρευνας και γνώσης για την πολλαπλή αξία της καλλιέργειας τοπικών ειδών.

Δύσκολη είναι η προσπάθεια για προστασία και ανάδειξη αυτού του πλούτου ειδών που έχουμε σε τοπικό επίπεδο αλλά νομίζω το ενδιαφέρον αυξάνεται.