Μια μοναδική ευκαιρία για το δίκτυο μονοπατιών της Σίφνου

Η πρόσκληση του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.

Πρόσφατα ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) έχει δημοσιεύσει μια πρόσκληση προς τους ΟΤΑ και τις περιφέρειες για τη χρηματοδότηση του δικτύου των μονοπατιών, που περιλαμβάνει τη δημιουργία νέων μονοπατιών και διαδρομών πεζοπορίας, τον εμπλουτισμό και αναβάθμιση του υφιστάμενου δικτύου με τη δημιουργία χώρων αναψυχής σε επιλεγμένα σημεία, προκειμένου το ενιαίο δίκτυο να πιστοποιηθεί και να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Μονοπατιών που θα τηρείται από το ΥΠΕΝ και θα είναι ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους.

Ήδη, το δίκτυο μονοπατιών της Σίφνου που περιλαμβάνει 19 σηματοδοτημένες διαδρομές μήκους άνω των 100 χιλιομέτρων, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα καλύτερα οργανωμένα δίκτυα μονοπατιών στο Αιγαίο. Με την χρηματοδότηση από τον ΟΦΥΠΕΚΑ δίνεται η ευκαιρία να συμπληρωθεί με νέες διαδρομές, να αναβαθμιστεί και να εμπλουτιστεί και τέλος να πιστοποιηθεί ώστε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο.

Ο Νόμος για τα μονοπάτια

Όπως για κάθε έργο υποδομής έτσι και για τα μονοπάτια υπάρχει ένα αυστηρό και συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο που καθορίζει τις τεχνικές προδιαγραφές χάραξης, σήμανσης, διάνοιξης και συντήρησης τους. Πρόκειται για την ΥΑ 151344/165 που εκδόθηκε το 2017 (με τις προσθήκες του 2018 και του 2021) και αποτελεί έναν εξαιρετικό οδηγό για το φορέα υλοποίησης της πρότασης χρηματοδότησης. Παραθέτουμε εδώ σε αδρές γραμμές τα πιο σημαντικά στοιχεία του νόμου, που βοηθούν να κατανοήσουμε το εύρος των επιλογών και τις δυνατότητες και ευκαιρίες που προσφέρει για την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου του νησιού.

Είδη μονοπατιών

Τα μονοπάτια διακρίνονται σε 5 είδη ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονται:

• Μονοπάτια αναψυχής(Ε) που απευθύνονται σε πεζοπόρους και φυσιολάτρες που επιθυμούν κυρίως να εξερευνήσουν μια περιοχή και να απολαύσουν τη φύση.
• Εκπαιδευτικά - θεματικά μονοπάτια(L) που απευθύνονται σε επισκέπτες που επιθυμούν να γνωρίσουν και να ενημερωθούν για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον μιας περιοχής. Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία μονοπατιών που μπορούν να ενσωματώνουν στη διαδρομή τους ιδιαίτερα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία όπως τοπία, ρέματα, πηγές, στέρνες, παλιά πέτρινα γεφύρια, μοναστήρια, εκκλησίες.
  Εναλλακτικά μπορεί να είναι μονοπάτια που συνδέονται με παραδοσιακές παραγωγικές διαδικασίες, π.χ. μονοπάτια κρασιού, ελιάς, πηλού για τη Σίφνο, κλπ. Μπορεί επίσης να είναι εκπαιδευτικά μονοπάτια που προορίζονται για τη μελέτη της φύσης (φυτά, δέντρα, κύκλος νερού, ερπετά, έντομα, πουλιά, αλληλεξάρτηση ειδών, διατροφική αλυσίδα, γεωλογικοί σχηματισμοί, γεωμορφολογία, κ.λπ.).
• Τα άλλα τρία είδη είναι τα δασικά ποδηλατικά μονοπάτια(Β), τα μονοπάτια προσβάσιμα σε ΑΜΕΑ(Α) και τέλος τα μονοπάτια διαβίωσης(Τ) που έχουν δημιουργηθεί για τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων της υπαίθρου και δεν απαιτείται να φέρουν σήμανση.

Χώροι ανάπαυσης

Προβλέπεται η δημιουργία χώρων ανάπαυσης σε κατάλληλα σημεία της διαδρομής, π.χ. σε σημεία όπου υπάρχουν διαπλατύνεις, ή σε σημεία όπου υπάρχουν ρέματα ή πηγές νερού ή σε σημεία με ωραία θέα. Στους χώρους ανάπαυσης επιτρέπεται η κατασκευή ξύλινων πάγκων από φυσικά υλικά (κείμενοι κορμοί δέντρων, πέτρες κ.λπ.).

Σήμανση

Δίνονται λεπτομερείς προδιαγραφές για τη σήμανση των μονοπατιών, τις διαστάσεις των πινακίδων σήμανσης, τα σύμβολα και τα χρώματα που θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με το είδος της σήμανσης.
Οι πινακίδες αποσκοπούν στο να ενημερώσουν τον περιπατητή ως προς τη θέση και τον προσανατολισμό του (πινακίδες κατεύθυνσης και θέσης), να τον πληροφορήσουν για επιλεγμένα στοιχεία του οικοσυστήματος/περιβάλλοντος (πινακίδες ενημέρωσης), να τον προειδοποιήσουν για πιθανούς κινδύνους (πινακίδες επισήμανσης).
Υπάρχουν ακόμα η πινακίδα υποδοχής καθώς και η πινακίδα πιστοποίησης στην οποίαν προβάλλονται σε τμήμα αφαιρετό η ημερομηνία τελευταίας συντήρησης, η ημερομηνία επομένης προγραμματισμένης συντήρησης, καθώς και ο υπεύθυνος συντήρησης.

Πιστοποίηση και καταγραφή μονοπατιών

Για την πιστοποίηση ενός νέου μονοπατιού απαιτείται μια μελέτη χωροθέτησης, χάραξης και κατασκευής. Η μελέτη εγκρίνεται από την οικεία αποκεντρωμένη διοίκηση, αφού θεωρηθεί από τη δασική υπηρεσία καθώς και την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού.
Τα μονοπάτια αφού εγκριθούν και πιστοποιηθούν καταγράφονται ψηφιακά σε χάρτη GIS καθώς και σε κατάλογο με το χαρακτηριστικό τους κωδικό. Κάθε μονοπάτι χαρακτηρίζεται με βάση το ίχνος του (Τ) ή με τα σημεία ενδιαφέροντος πάνω σε αυτό (W), το είδος του, τον νομό στον οποίον βρίσκεται και τον αριθμό του. Για παράδειγμα με τον κωδικό «Τ- TRIK 11 L» χαρακτηρίζεται το «Ενδέκατο ορειβατικό μονοπάτι στο Ν. Τρικάλων, εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος.
Οι οδεύσεις των μονοπατιών καταγράφονται στο χάρτη της δασικής υπηρεσίας του Νομού και στη συνέχεια αποστέλλονται για καταχώρηση στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων που αποτελεί το Εθνικό Μητρώο Μονοπατιών.

Η ώρα του Δήμου

Έχοντας παραθέσει τα παραπάνω ενημερωτικά στοιχεία, πιστεύουμε ότι η χρηματοδότηση από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, που είναι πολύ σοβαρή, μέχρι 800.000 ευρώ, δίνει μια μοναδική ευκαιρία στο Δήμο να αναβαθμίσει και να πιστοποιήσει το δίκτυο των μονοπατιών, που όπως όλοι γνωρίζουμε αποτελεί ένα από τα δυνατά assets του νησιού για την προσέλκυση εναλλακτικού/ποιοτικού τουρισμού και τη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου, που αποτελεί ένα διαχρονικό ζητούμενο. Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής της πρότασης είναι η 2 Μαΐου 2023.

Στην πρόταση που θα υποβληθεί είναι σημαντικό να αναδειχθεί και η πολιτιστική σημασία των υφιστάμενων μονοπατιών με τη δημιουργία νέων θεματικών διαδρομών και την επισήμανση των ιδιαίτερων πολιτιστικών στοιχείων στην κάθε διαδρομή, και φυσικά να βρεθεί ένας βιώσιμος τρόπος συντήρησης και στήριξης τους. Ένας τρόπος που εφαρμόζεται διεθνώς είναι μέσω του crowdfunding όπου σε επιλεγμένα σημεία της διαδρομής ο περιπατητής μπορεί να προσφέρει το ποσό που επιθυμεί, σκανάροντας με το κινητό του ένα QR code. Άλλοι τρόποι είναι η επιβολή τέλους για τα μονοπάτια στους επιχειρηματίες ξεναγούς, η πώληση αναμνηστικών με εικόνες από τα μονοπάτια, και άλλοι, που αξίζει τον κόπο να ερευνηθούν.

Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η μελέτη τεσσάρων νέων θεματικών διαδρομών με την ονομασία «Μονοπάτια νερού» με στόχο να αναδειχθεί το ειδικό θεματικό ενδιαφέρον «νερό», καθώς σε αυτές βλέπουμε ιστορικά μνημεία νερού, όπως πηγές, χαβούζες, υδραύλακες (κουτέντα), νερόμυλους, κλπ. Σε παράπλευρο άρθρο με τίτλο «Μονοπάτια νερού» παρουσιάζεται αναλυτικά το σκεφτικό και η αξία της δημιουργίας αυτού του είδους των θεματικών διαδρομών.

Επίσης η ΔΗ.Κ.Ε.Σ. με χρηματοδότηση από το Cyclades Preservation Fund και με τους μαθητές του σχολείου θα οργανώσουν μετά το Πάσχα το πρώτο "βοτανικό μονοπάτι" στη Σίφνο.

Άλλες δύο νέες διαδρομές έχουν προταθεί από την ομάδα Περιβάλλοντος του Δήμου με πρωτοβουλία του Γιώργου Ζαμπέλη στον οποίον οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ γιατί μαζί με το Γιώργο Ντοκόπουλο, μεταξύ άλλων, συστηματικά περπατάνε, καθαρίζουν, συντηρούν και ενημερώνουν για τα μονοπάτια.