Ημερίδα για τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων στη Σίφνο

Πολιτιστικό Κέντρο Μαριάνθη Σίμου, 25 και 26 Ιουνίου 2022

Στις 25 και 26 Ιουνίου 2022, ο Δήμος Σίφνου φιλοξένησε στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μαριάνθη Σίμου» μια διημερίδα με τίτλο «Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων».
Η διημερίδα ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Δήμου Σίφνου, όπου πρόεδρος ήταν ο Θωμάς Γοζαδίνος μέχρι που μας άφησε για το τελικό του ταξίδι. Όλοι οι εμπλεκόμενοι αποφάσισαν να αφιερωθεί η προσπάθεια στην μνήμη του.
Για την οργάνωση, συμμετείχαν οι Αλεξάνδρα Κατσίρη, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ, ο Νίκος Χρυσόγελος, πρόεδρος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης «Άνεμος Ανανέωσης», π. Περιφερειακός Σύμβουλος Ν. Αιγαίου και π. ευρωβουλευτής, και η υπογράφουσα. Εγώ ήμουν αντιδήμαρχος στο Δήμο Αθηναίων (2014-2019) αλλά αυτό που με ενώνει με τους δύο συνεργάτες μου πιο πάνω, είναι ότι αγαπάμε τη Σίφνο και την θεωρούμε τόπο μας.

Τα προγράμματα που σχετίζονται με το θέμα της ημερίδας είναι το STARTS4Water που ενθαρρύνει τη συνάντηση τέχνης, τεχνολογίας και τοπικής κοινωνίας, η «HYDROYSA» που πραγματεύεται εναλλακτικές μεθόδους εξοικονόμησης νερού σε άλλα νησιά, καθώς και το SMilo, ένα πρόγραμμα δικτύωσης με άλλα νησιά της Μεσογείου.
Τρεις είναι και οι λόγοι που θελήσαμε να ενώσουμε δυνάμεις: Πρώτον, η διασύνδεση μεταξύ των προγραμμάτων ώστε να φανεί ο πλούτος ιδεών, λύσεων και πρακτικών που αυτή τη στιγμή δοκιμάζονται στη Σίφνο. Δεύτερον, η ανάδειξη της συνεργασίας μεταξύ φορέων που συνήθως δεν συναντιούνται. Τρίτον, η δέσμευση να συμπεριληφθεί η τοπική κοινωνία, όχι μόνο ως παραλήπτης πληροφορίας αλλά ως συμμέτοχος στον από κοινού σχεδιασμό λύσεων.

Οι ομιλίες χωρίστηκαν σε 3 (πάλι) ενότητες: Την ενότητα «Νερό» συντόνισε ο Νίκος Μπελιός, μέλος της επιτροπής περιβάλλοντος και διευθυντής του γυμνασίου Σίφνου, και ο Γιώργος Σαχίνης, διευθυντής στρατηγικής και καινοτομίας στην ΕΥΔΑΠ. Την ενότητα «Υδροβιότοποι» συντόνισαν ο Ανδρέας Ανδρεαδάκης και ο Νίκος Μαμάσης, Καθηγητές ΕΜΠ, και την ενότητα «Αγροτικό Τοπίο» συντόνισε ο Νίκος Χρυσόγελος.

Οι ομιλίες:

Ο Σίμος Μαλαμής, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ, μίλησε για λύσεις που δοκιμάστηκαν σε τρία νησιά. Στην Μύκονο δοκιμάστηκαν συστήματα συλλογής βρόχινου νερού τόσο σε οικιστικές όσο και σε γεωργικές περιοχές για ύδρευση και άρδευση καλλιεργειών. Στην Τήνο, κατασκευάστηκε ένα σύστημα αφαλάτωσης θαλασσινού νερού και άλμης με τη χρήση ηλιακής ενέργειας που βασίζεται στις αρχές της εξάτμισης και συμπύκνωσης. Στην Μυτιλήνη, κατασκευάστηκε μια μονάδα ολοκληρωμένης διαχείρισης λυμάτων με τη χρήση αναερόβιας χώνευσης και τεχνητών υδροβιότοπων, ανακύκλωση για άρδευση δασικής έκτασης με οπωροφόρα και καλλωπιστικά φυτά.

Ο Νίκος Γεωργιάδης, κεντρικό στέλεχος της MedINa, μας έκανε να κατανοήσουμε το σύστημα λίθινων αναβαθμίδων στη συγκράτηση νερού σε ρέματα και ποτάμια λεκανών απορροής ώστε να ποτίζονται τα χωράφια χωρίς να χάνονται νερό και χώμα στη θάλασσα.

Ο Αλέξανδρος Βαΐτσος περιέγραψε το καλλιτεχνικό έργο «Μαθαίνοντας από την Πουλάτη» που θα εγκαινιαστεί στο Σταυρί με την ευγενική παραχώρηση του Συνδέσμου Σιφναίων στις 23 Ιουλίου, ένα έργο που αναφέρεται σε παραδοσιακό σύστημα εξοικονόμησης νερού καθώς και στον σημερινό πήχη στις τρεις κύριες δεξαμενές που τροφοδοτούν το νησί μας με την αφαλάτωση.

Η Αλεξάνδρα Κατσίρη μίλησε για τους τεχνητούς υδροβιότοπους ή λεκάνες καλαμιών ως μια βιώσιμη μέθοδο για την επεξεργασία λυμάτων μικρών οικισμών (μέχρι 2.000 κατοίκους) με χαμηλές απαιτήσεις στην κατασκευή και στη λειτουργία, τονίζοντας ότι οι εξελίξεις της τελευταίας εικοσαετίας στην Γαλλία καθιστoύν το σύστημα αποδοτικό και οικονομικό και πρότεινε λύσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στη Σίφνο.

Ο Νίκος Χρυσόγελος περιέγραψε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα SMilo τονίζοντας ότι η προσέγγιση «λύσεις με βάση τη φύση» έχει βαθιές ρίζες στην κουλτούρα και την παραδοσιακή γνώση της Σίφνου και άλλων νησιωτικών κοινωνιών. Στη δεύτερη ομιλία του έδωσε συνταρακτικά στοιχεία για τις προβλέψεις της πορείας του κλίματος και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, τονίζοντας την εξαιρετικά ευάλωτη θέση της Μεσογείου. Ο ρόλος των μικρών νησιών όπως η Σίφνος, μπορεί να είναι σημαντικός: Ενώ μοιάζουν μάταιες οι προσπάθειες στη μεγάλη κλίμακα, ο αντίκτυπος ειδικά σε θέματα αντίληψης, παιδείας και ταυτότητας των τόπων, μπορεί να είναι εντυπωσιακός.

Η Άννυ Μητροπούλου, διαχειρίστρια του Cyclades Preservation Fund, μίλησε για τις διαφορετικές παρεμβάσεις που το ίδρυμα υποστηρίζει και για τον κομβικό ρόλο που πρέπει να παίξουν οι Δήμοι δοκιμάζοντας διαφορετικές λύσεις στα μέτρα των τοπικών οικοσυστημάτων. Επίσης, τόνισε τη σημασία της συνεργασίας με τοπικές κοινότητες που συμπεριλαμβάνουν πλέον και αξιοσημείωτο αριθμό ξένων ιδιοκτητών και επιχειρηματιών στα νησιά μας.

Ο Μάνος Ματσαγγάνης, Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, και η Αμαλία Ζέπου, μέλος του προγράμματος «Μαθαίνοντας από την Πουλάτη», ανέλυσαν το παραδοσιακό σύστημα διαμοιρασμού του νερού των πηγών της Πουλάτης ως ένα μοναδικό παράδειγμα διαχείρισης παγκοσμίως, σύμφωνα με την διεθνή αντίληψη για δίκαια, βιώσιμα και ανθεκτικά οικονομικά συστήματα εκμετάλλευσης των κοινών αγαθών.

Τέλος, το απόγευμα της πρώτης μέρας, η Ελένη Τζιρτζιλάκη, αρχιτέκτων και «community artist», πήρε όσους συμμετείχαν για ένα σιωπηλό περίπατο στο διακεκομμένο αλλά ακόμα πανέμορφο μονοπάτι του Αρτεμώνα προς την Πουλάτη, το οποίο βοήθησε στην κατανόηση του Σιφνέικου τοπίου με τις αισθήσεις του καθενός. Ο περίπατος κατέληξε στην ανάγνωση ενός μανιφέστου για το ευάλωτο τοπίο της Σίφνου.

Η κατανόηση για τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων έγινε επομένως με πολλούς τρόπους. Θετικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, νέες μεθοδολογίες, δοκιμασμένες πρακτικές και βιωματικοί τρόποι κατανόησης συμπλήρωσαν την ανοιχτή και θετική ατμόσφαιρα του συνεδρίου.
Ως αποτέλεσμα της διημερίδας υπήρξαν σκέψεις εμπνευσμένες από τα παραδείγματα που ακούστηκαν, καθώς και συγκεκριμένα επόμενα βήματα για άμεσες παρεμβάσεις μπροστά στην κλιματική κρίση και τη ραγδαία άνοδο του τουρισμού.

Μία από τις προτεραιότητες που τέθηκαν θεωρήθηκε από όλους τους συμμετέχοντες ή έναρξη καμπάνιας για την ενημέρωση των βραχυπρόθεσμων επισκεπτών για την αξία και τη σπανιότητα του νερού και την ανάγκη της μη κατασπατάλησής του.
Η ουσία είναι ότι η διημερίδα βοήθησε να αντιληφθούμε άλλη μια φορά ότι οι λύσεις σε πολλές από τις προκλήσεις έχουν εφευρεθεί από τη σύγχρονη τεχνολογία ή βρίσκονται ήδη στην ίδια μας την παράδοση, ενώ πολλοί άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να φέρουν στη Σίφνο κόσμο, γνώση κι επαφές που υπάρχουν εντός και εκτός Ελλάδος.

Αυτή η υπενθύμιση πρέπει να επαναλαμβάνεται και γι αυτό θα υπάρξει συνέχεια.