Φρίντριχ Βάγκνερ: Η αρχιτεκτονική της Σίφνου είναι συμβίωση

Στο παλαιό Δημαρχείο Σίφνου τον Απρίλιο, έγινε μια συζήτηση με τον αρχιτέκτονα Φρίντριχ Κρίστοφ Βάγκνερ (Friedrich Christoph Wagner), «Φρειδερίκο» τον φωνάζουν οι Σιφνιοί, και τον θεωρούν δικό τους άνθρωπο, και τον Θοδωρή Πολενάκη πρόεδρο του Συλλόγου Επαγγελματιών Σίφνου που τον προσκάλεσε, που είχα την τύχη να είμαι παρούσα.

Ο Φρίντριχ Βάγκνερ έχει εκδώσει δύο πολύτιμα βιβλία για τη Σίφνο: "Οι οικισμοί αγγειοπλαστών της Σίφνου. Ένα παράδειγμα ανώνυμης αρχιτεκτονικής ως έκφραση του περιβάλλοντος του τρόπου ζωής της οικονομίας και της οικιστικής μορφής» εκδόσεις Καστανιώτη, 1974 και 2001, και "Κάτω Πετάλι της Σίφνου", 1988. Η μελέτη και το βασικό υλικό και για τα δύο βιβλία παράχθηκε κατά τις επισκέψεις στο νησί με τους φοιτητές και συνεργάτες του.

Τα βιβλία αυτά, όπως ειπώθηκε στο τέλος της συνάντησης από τoν Θοδωρή Πολενάκη, θα επανεκδοθούν σε συνεργασία με τον Σύλλογο Επαγγελματιών και με τον Δήμο Σίφνου. Είναι μία καλή είδηση καθώς θα συμβάλλουν στη συζήτηση που έχει ανοίξει για το νησί και τις Κυκλάδες αλλά και στην παραπέρα γνώση γύρω από την ανώνυμη αρχιτεκτονική της Σίφνου και το τοπίο της. Στην συνάντηση ήταν η Δήμαρχος Μαρία Ναδάλη και λίγοι ακόμη προσκεκλημένοι. Σίγουρα θα μπορούσαν να είναι περισσότεροι.

Ο Θοδωρής Πολενάκης μας είπε για τον Φρίντριχ Βάγκνερ ότι γνωρίστηκαν το 2009 και από τότε ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη σχέση που μέσα από αυτή γεννήθηκε η ιδέα να διατηρηθεί η σχέση και η επαφή των τριών σπουδαστικών γενεών με την Σίφνο δηλαδή του Βάγκνερ, των φοιτητών του που έγιναν καθηγητές και τέλος των σημερινών φοιτητών που είναι μαθητές των φοιτητών του Βάγκνερ, που είναι διευθυντές σε διάφορες σχολές. Έτσι έφτιαξαν τις θερινές ακαδημίες και μέχρι σήμερα έχουν φέρει 350 άτομα. Έκαναν τον Βάγκνερ επίτιμο δημότη Σίφνου το 2018 και σε συνεργασία με τους φοιτητές του τον τίμησαν σε ειδική εκδήλωση αφιερωμένη στη Σίφνο και στο έργο του το 2015 στο Αμβούργο. Εκεί έγινε η γενική παρουσίαση για την αρχιτεκτονική κουλτούρα της Σίφνου στο Εθνολογικό Μουσείο του Αμβούργου. Ο Βάγκνερ του έχει παραχωρήσει τα δικαιώματα έκδοσης των βιβλίων του σε συνεργασία με τον Δήμο Σίφνου.

Ο τόσο σημαντικός αρχιτέκτονας μιλούσε ταπεινά, απλά, με μεγάλη αγάπη και έγνοια για το νησί, που όπως είπε πάντα αισθάνεται σαν το σπίτι του.

Εγώ για πρώτη φορά τον είχα γνωρίσει από τον αγαπητό αρχιτέκτονα, συνεργάτη του Le Corbusier, Αριστομένη Προβελέγγιο το 1988, στο σπίτι του που τότε ήμουν φιλοξενούμενη. Ο Φρίντριχ Βάγκνερ είχε έλθει αυτές τις μέρες μια επίσκεψη στη Σίφνο με την οικογένειά του και φιλοξενήθηκε σε σπίτι παλαιού φίλου στο Άνω Πετάλι. Πρώτη φορά ήλθε στη Σίφνο μετά από μια αποτύπωση σ΄ ένα χωριό στη Βόρεια Ιταλία. Από την αρχή τον εντυπωσίασε στο νησί η ανώνυμη παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ότι τα σπίτια αποτελούν μέρος του χώρου, μια σύνδεση του μέσα και του έξω και ότι δημιουργούν έναν ολοκληρωμένο ζωτικό χώρο.

Όπως είπε: η Σίφνος έχει μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και μια αναπτυγμένη κοινωνική δομή. Αυτή η αντίθεση του λευκού με το τοπίο είναι μοναδική καθώς και η κλίμακα των κτιρίων. Το πιο σημαντικό είναι ότι η τυπική σιφνέικη ανώνυμη αρχιτεκτονική έχει αναπτυγμένη την έννοια της συμβίωσης. Είχε πολύ μεγάλη σημασία οι φοιτητές του από το Ντίσελντορφ να αντιληφθούν την διαφορά ανάμεσα στο απρόσωπο που υπάρχει εκεί και στη συμβίωση στην αρχιτεκτονική του νησιού. Για τέσσερεις χρονιές 1994,1995,1996,1997 οργάνωσε την καλοκαιρινή Ακαδημία όπου υπήρχαν διαφορετικές τέχνες, αρχιτεκτονική, χορός, γλυπτική.

Είπε ότι τώρα πλέον πολλά έχουν αλλάξει στο νησί. Ότι δεν αναγνωρίζει το αγαπημένο του μέρος που ήταν ο Φάρος, που έχει καταστραφεί. Θυμήθηκε τότε που κάναν αποτυπώσεις στον Φάρο που ένας αγρότης τους έφερνε αγγούρια και ντομάτες, ένας άλλος ψωμί, ένας ψαράς είχε ένα καφέ απ’ όπου μπορούσε να πάρει τηλέφωνο τη μητέρα του. Παντού οι κάτοικοι του νησιού τους υποδέχονταν με τη σιφνέικη φιλοξενία .

Για το παρόν και για τα σπίτια που χτίζονται σήμερα είπε: Τα σπίτια είναι δείγμα της ζωής ενός τόπου. H καλή ζωή γεννά καλή αρχιτεκτονική. Η κακή ζωή που υπάρχει σήμερα, κακή Αρχιτεκτονική. Οι άνθρωποι που επισκέπτονταν και μετά αγόρασαν γη και έκτισαν καταστρέφουν τώρα αυτό που τους είχε προσελκύσει. Το ότι κάνουν πισίνες και μεγάλα σπίτια στο νησί είναι θράσος. Τα υπόσκαφα δεν έχουν καμμιά δουλειά στο νησί.

Ότι αν συνεχίσουν έτσι σε μια, δυο δεκαετίες η Σίφνος δεν θα υπάρχει. Όλα πρέπει να γίνονται με μέτρο. Σήμερα οι άνθρωποι χτίζουν σπίτια, αλλά αυτό δεν είναι αρχιτεκτονική. Καταστρέφουν αυτό που τους έχει προσελκύσει. Η Αρχιτεκτονική είναι συμβίωση.

Τόνισε την μεγάλη σημασία της εκπαίδευσης....και είπε κι αλλά πολλά τόσο χρήσιμα και αληθινά για την σημερινή συνθήκη στο νησί και μέσα από την πλούσια εμπειρία του και γνώση για την αρχιτεκτονική και το τοπίο στο νησί που έρχονται να ενισχύσουν την ανάγκη φροντίδας και ανάδειξης του τοπίου της Σίφνου.

Ήταν σαν ο Φρίντριχ Βάγκνερ να επισκέφθηκε τη Σίφνο ως θεματοφύλακας της μνήμης του τόπου, για να υπενθυμίσει σε εκείνους που τον καταστρέφουν αυτή την κρίσιμη στιγμή, πόσο σημαντικός είναι και πως άλλοτε υπήρχε στο νησί μια κοινότητα ανθρώπων που ήταν οι κάτοικοί του, αλλά και επισκέπτες ανάμεσά τους, σημαντικοί αρχιτέκτονες, ποιητές, ζωγράφοι, κλπ., που το φρόντιζαν και έκαναν ότι μπορούσαν για να έχει μια συνέχεια στον χρόνο. Όμως αυτό δυστυχώς φαίνεται ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς η βιομηχανία του τουρισμού το μετατρέπει σε προϊόν αναλώσιμο. Σίγουρα όμως υπάρχουν εκείνες κι εκείνοι που αντιστέκονται και συνεχίζουν να το φροντίζουν και αναζητούν τη συνέχεια.