«Σπίτι όσο να χωρείς, χωράφι όσο να θωρείς»

Όταν ο Γάλλος στρατιωτικός Bourdain παρομοίαζε την ύπαιθρο χώρα της Σίφνου με αμφιθέατρο του οποίου οι κερκίδες – άνδηρα («λουριά») ήταν γεμάτες αμπέλια, δημητριακά και ελαιόδενδρα, αποτύπωνε την εικόνα του μόχθου που κατέβαλαν επί αιώνες οι κάτοικοι των νησιών να μετατρέψουν το ορεινό έδαφος σε καλλιεργήσιμο, χτίζοντας ξερολιθιές και μεταφέροντας χώμα.

Κυκλάδων αρχαίοι τόποι και τοπία.

Στο Ίδρυμα Πρόκου στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε ιδιαίτερης σημασίας αρχαιολογική διημερίδα σε συνεργασία με τον Δήμο Σίφνου. Παράλληλα στο Μουσείο του Κάστρου πραγματοποιήθηκε έκθεση που αναδείκνυε με σύγχρονα μέσα ένα πλούσιο ανθρωπολογικό αρχαιολογικό υλικό με τον τίτλο «Σιφνίων Χώρα. Ιχνηλατώντας το τοπίο της αρχαίας Σίφνου», η οποία διοργανώθηκε, σε συνεργασία με το Δήμο Σίφνου, το Σύλλογο «οι Φίλοι του Κάστρου» και την ΔΗ.Κ.Ε.Σ.

Η ημερίδα και η έκθεση συνέβαλαν καθοριστικά στη συζήτηση που έχει ανοίξει για το τοπίο της Σίφνου.

Όπως διαβάζουμε στο δελτίο τύπου: Επιλέχθηκαν δύο μεθοδολογικοί άξονες: α) ένας άξονας μακροανάλυσης δεδομένων πεδίου που συλλέχθηκαν στο σύνολο του νησιού, με μελέτη περίπτωσης τους αρχαίους πύργους και το περιβάλλον τους και β) ένας άξονας μικροανάλυσης, στην ΝΔ Σίφνο με επίκεντρο «της Μπαρώνας το Φρούδι», μια σημαντική μυκηναϊκή εγκατάσταση. Στόχος και των δύο προσεγγίσεων ήταν να εξαχθούν και να ελεγχθούν πορίσματα σχετικά με το ανθρωπογενές περιβάλλον της υπαίθρου, τις χρήσεις γης, το οδικό σύστημα, τη διαχείριση των φυσικών πόρων, τη σχέση με τα οικιστικά κέντρα και τις αστικές περιοχές, κλπ.

Στην ημερίδα ακούσαμε ιδιαίτερα αξιόλογες εισηγήσεις όπως της Ζ. Παπαδοπούλου: "Πύργος, πυργίον, χώρος, χωρίον"; του Γ. Γαβαλά: "Ανασυνθέτοντας πτυχές του αρχαίου λατρευτικού τοπίου του αρχαίου Αστεως της Σίφνου"; αλλά και εισηγήσεις για το τοπίο άλλων νησιών των Κυκλάδων. Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε η εισήγηση των Γ. Ζόγκος, Σ. Γκινούδης, Κ. Μερκούρης, Θ. Παναγιωτοπούλου: "Σπίτι όσο να χωρείς, χωράφι όσο να θωρείς: Διαμορφώνοντας το παραδοσιακό τοπίο στη Νοτιοδυτική Σίφνο" για το πλούσιο πρωτότυπο ανθρωπολογικό-αρχαιολογικό περιεχόμενό της για την περιοχή της Μπαρώνας το Φρούδι. Επίσης η εισήγηση της Ρ. Αναστασιάδου: "Πολιτιστική κληρονομιά και τουριστική ανάπτυξη στη Σίφνο" που αναφερόταν με ιδιαίτερη ευαισθησία στον πολιτισμό της Σίφνου και τη σημασία του στο τουριστικό μοντέλο που θέλουμε για το νησί.

Είναι σημαντικό ότι το κομμάτι της έρευνας που αφορά τη περιοχή "της Μπαρώνας το Φρούδι" και που βρίσκεται μέσα στην περιοχή NATURA, συνδυάζει την αρχαιολογία με την ανθρωπολογία. Οι νέοι ερευνητές πλησίασαν τους αγρότες που έχουν απομείνει στο νησί, συγκέντρωσαν πληροφορίες για τους αρχαίους σπόρους του λαθουριού και του κριθαριού, για το οπωροφόρα δένδρα, για τις ελιές που φυτεύτηκαν αργότερα. Για τα αγροτικά κτίσματα τις θεμωνιές και τα λουριά, για τις πηγές και τις φλέες.

Να λοιπόν που ενώ κάποιοι χτίζουν κτίσματα δυσανάλογα, και ανοίγουν δρόμους και κάνουν πισίνες στην περιοχή NATURA στο Βαθύ, κάποιοι άλλοι νέες και νέοι με σπουδές άλλοι και με διδακτορικά, αναζητούν τους παλιούς για να μιλήσουνε για τους σπόρους της Σίφνου, για την αγρανάπαυση, για τα αρχαία μονοπάτια για τις φίδες, για τη φλέα Καλαμιτσίου. Είναι δύο κόσμοι σε σύγκρουση πλέον. Η ανελέητη εκμετάλλευση της φύσης και ένας άλλος κόσμος που θέλει να μάθει από τους παλιούς, που βλέπει την κλιματική κρίση και προχωράει με γνώση, συνέπεια, ομορφιά... Ένας άλλος κόσμος έρχεται.