Μπράβο Αμπασάδα!

Ευχαριστούμε πολύ Αμπασάδα που άνοιξες το δρόμο στον όμορφο αυτό κόσμο των ανεκτίμητων κτισμάτων που δημιουργούν σα ψηφιδωτό το αγροτικό νησιώτικο τοπίο, μνημείο θαυμασμού παγκοσμίως.

Μια νέα φωνή ζωντανή, δυναμική και δημιουργική ξεκίνησε από την Τήνο και ακούγεται σε όλες τις Κυκλάδες πια! Είναι η ομάδα Αμπασάδα που συστάθηκε στις αρχές του 2023 κι έκανε την πρώτη ανοιχτή δράση της στην Τήνο στις 22 και 23 Απριλίου. Ήταν ένα διήμερο με θέμα τα αγροτικά μνημεία της Τήνου, αυτά τα ταπεινά κτίσματα που είναι κοσμήματα του τοπίου. Για πρώτη φορά έγινε στις Κυκλάδες τέτοια εκδήλωση με αυτή τη θεματολογία και με συμμετοχή ομιλητών, αλλά και κοινού από όλες τις Κυκλάδες. Η εξαιρετική ιδέα του θέματος και η πρωτοβουλία για το κάλεσμα αυτό δέχθηκαν τα συγχαρητήρια όλων όσων βρέθηκαν στην Τήνο αλλά και όλων όσων είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν διαδικτυακά. Οι ομιλίες, η κάλυψη των θεματικών, η οργάνωση, η υποδοχή, η ζεστασιά και η φιλοξενία όλης της Αμπασάδας ήταν όλα υποδειγματικά, όπως άλλωστε περίμενε κανείς από μια ομάδα με όνομα που σημαίνει εξυπηρέτηση, θέλημα!

Στην διημερίδα πήραν μέρος διακεκριμένοι επιστήμονες που ασχολούνται με το αγροτικό τοπίο, αρχαιολόγοι, ιστορικοί, αρχιτέκτονες, νομικοί, εικαστικοί, αλλά και ομάδες πολιτών που αναπτύσσουν παρόμοια δράση σε άλλα νησιά. Οι ομιλίες που διαμορφώθηκαν γύρω από διάφορες θεματικές, θέλοντας να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα, μπόρεσαν να κρατήσουν το ενδιαφέρον του κοινού, να ενημερώσουν και να αποτελέσουν θέματα προβληματισμού θέτοντας νέες βάσεις για συζητήσεις.

Σταχυολογούμε μερικά από όσα σημαντικά ειπώθηκαν:

• Ο πατέρας Μάρκος Φώσκολος, ο πρώτος ομιλητής, αλλά και άλλοι ομιλητές, όπως ο Αλέκος Φλωράκης, Εθνολόγος και ο Κώστας Δανούσης, Ιστορικός, μίλησαν για τουλάχιστον 20 διαφορετικά είδη αγροτικών κτισμάτων που έχουν καταγραφεί στα χωριά και στην ύπαιθρο της Τήνου: ξερολιθιές, μονοπάτια, η λαϊκή κατοικία στα χωριά, αχυρώνες και αποθήκες, στάβλοι, καμίνια, φούρνοι, αγροτικά σπίτια (κατοικίες, κελιά, κάμαρες), πατητήρια, περιστεριώνες, ξωκλήσια, αγροτικές κρήνες ή ποτίστρες, ανεμόμυλοι νερόμυλοι, λιοτρίβια, φρυκτωρίες.

• Η Ιουλία Παπαευτυχίου, Αρχιτέκτων, αναφέρθηκε στην τέχνη της ξερολιθιάς και την ένταξη της τον Οκτώβριο του 2018 στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Στοιχείων Άυλης Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, της UNESCO.

• Η Ειρήνη Γρατσία, και ο Στέλιος Λεκάκης, Αρχαιολόγοι, της ομάδας Monumenta παρουσίασαν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα καταγραφής των ιστορικών αγροτικών κτισμάτων στη Νάξο που στηρίζεται στην εθελοντική καταγραφή από ενημερωμένους πολίτες. Η ανάλυσή τους υιοθετεί μια ευρύτερη οπτική γωνία, εκείνη του πολιτιστικού τοπίου, μέσω της οποίας τα κτίσματα, οι φυσικοί πόροι αλλά και οι άνθρωποι που διαμορφώνουν το τοπίο μέσα από τις παρελθούσες και τρέχουσες κοινωνικές και οικονομικές τους δραστηριότητες αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύστημα.

• Το «μιτάτο της Αμοργού» είναι μια δυναμική ομάδα που έχει δραστηριοποιηθεί στον τομέα των παραδοσιακών τεχνών και της αειφόρου παρέμβασης στον αγροτικό χώρο της Αμοργού. Οι δράσεις τους περιλαμβάνουν το ετήσιο Εργαστήριο Ξερολιθιάς «Η Αμοργιανή Μαστοριά», που πραγματοποιείται κάθε Οκτώβριο στο νησί, αλλά και άλλες δράσεις όπως η αναβίωση των παλιών πηγών νερού, η απασχόληση και ενεργοποίηση των ντόπιων μαστόρων και η ανάδειξη των παραδοσιακών τεχνών που τείνουν να εξαφανιστούν.

• Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν και η παρουσίαση από την ομάδα «μπουλούκι» του έργου της συμμετοχικής αποκατάστασης στον υπόσκαφο οικισμό της Αγριλιάς στη Θηρασιά. Η ομάδα ασχολείται με την έρευνα και την εκπαίδευση γύρω από την παραδοσιακή οικοδομική τεχνογνωσία, δηλαδή τα υλικά, τις τεχνικές, τα εργαλεία και τις κοινωνικές διαστάσεις της ιστορικής γνώσης.

• Ο Πάρις Τσάρτας, Καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, ανέδειξε τη σημασία του εναλλακτικού, ειδικού τουρισμού και της «τοπικότητας» σαν μια νέα κουλτούρα ανάπτυξης. Η βιωσιμότητα είναι κλειδί για ποιοτικό, ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν.

Όσοι παρακολούθησαν την ημερίδα από κοντά, είχαν τη τύχη να πάρουν μέρος στην πεζοπορική διαδρομή από το Φαλατάδο στη Μυρσίνη και πίσω, για να διαπιστώσουν όλοι ιδίοις όμμασι τον πλούτο και την ομορφιά του αγροτικού τοπίου των νησιών μας, που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εικόνας τους, της ιστορίας τους, της κοινωνίας τους και τώρα θυσιάζεται στο βωμό της άναρχης «ανάπτυξής» τους.

Η αρχή έγινε στην Τήνο από εμπνευσμένους ανθρώπους που είχαν μια ιδέα και την υλοποίησαν, μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για νέα πλαίσια συνεργασίας και πρωτοβουλίες σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, μιας και έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Η αγροτική κληρονομιά των νησιών είναι αναπόσπαστο στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που δεν έχει γίνει ο αποδέκτης της αξίας και της προστασίας που της αρμόζει. Ο ρυθμός με τον οποίο αναπτύσσονται τα νησιά είναι αντιστρόφως ανάλογος με τη διατήρηση της ταυτότητάς τους και σε αυτή την κρίσιμη στιγμή είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν πρωτοβουλίες σαν αυτή που θέλουν να αναδείξουν την «κρυμμένη» και απροστάτευτη αγροτική κληρονομιά.